I. Trắc nghiệm

1. Tên khai sinh của nhà thơ Thanh Hải ? Khoanh tròn vào chữ cái đúng trong các phương án sau :

A. Phạm Bá Ngoãn

B. Chính Hữu

C. Tố Hữu

D. Phạm Tiến Duật

2. Năm sáng tác bài thơ Mùa xuân nho nhỏ ?

A. 1979

B. 1980

C. 1981

D. 1978

3. Từ Lộc trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ có mấy nghĩa, điền đúng (Đ), sai (S).

A. Chồi non mùa xuân

B. Sức sống mùa xuân

4. Dòng sông trong mùa xuân nho nhỏ ở quê nhà thơ là dòng sông nào ?

A. Sông Đà

B. Sông Đáy

C. Sông Hương

D. Sông Trà Bồng

5. Trong bức tranh  mùa xuân ở bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, các gam màu biểu thị cho cái gì ?

A. Sức sống mùa xuân

B. Màu tím thuỷ chung

C. Cả A và B.

6. Câu thơ Từng giọt long lanh rơi có thể là những giọt gì ?

A. Giọt mưa

B. Giọt sương

C. Giọt âm thanh tiếng chim chiền chiện

D. Cả A, B, C.

7. Mở đầu bài thơ tác giả xưng “Tôi” đến phần cuối nhà thơ xưng “Ta”. Có ý  nghĩa gì ?

A. Khát vọng cái tôi nhỏ bé đến cái ta rộng lớn.

B. ứơc nguyện cống hiến của nhà thơ trong cuộc đời.

C. Từ ước nguyện cá nhân đến khát vọng thành thật.

D. Chỉ có phương án B là đúng.

8. Hai đối tượng nhà thơ nhắc tới nhiều trong bài thơ là ai ?

A. Bộ đội và nông dân

B. Bộ đội và công nhân

C. Nông dân và công nhân

D. Tất cả đều sai.

9. Bài thơ : Mùa xuân nho nhỏ đã được phổ nhạc thành bài hát

A. Đúng    hay    B. Sai

10. Từ Xuân trong  Mùa xuân nho nhỏ có mấy ý nghĩa.

A. Hai

B. Ba

C. Bốn

D. Năm

11. Điền tiếp vào các câu thơ sau.

Ta làm  ……….

Ta làm ……….

Ta nhập ……….

Một nốt  ……….

12. Hai câu thơ sau dùng biện pháp tu từ gì ?

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

A. ẩn dụ

B. Hoán dụ

C. So sánh

II. tự luận

Khát vọng sống của nhà thơ Thanh Hải qua bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ ”- Ngữ Văn 9- tập 2 .

Đáp án 

I. Trắc nghiệm

Câu 11:

Con chim hót

Một nhành hoa

Vào hoà ca

Trầm xao xuyến

Câu 12:

Một bông hoa tím biếc

Một mùa xuân nho nhỏ

Một nốt trầm sao xuyến

II. Tự luận

Bài mùa xuân nho nhỏ

Đảm bảo các ý cơ bản sau.

1. Nêu những nét chính về tác giả  và hoàn cảnh ra đời của bài thơ.

Thanh Hải (1930 – 1980) tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp.Trong thời kì chống Mĩ cứu nước, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn hoá cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu.

+Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ viết cuối năm1980, thời gian không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất nước và ước nguyện cuả tác giả.

2. Bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế căng tràn sức sống.

+ Không gian mùa xuân được phác hoạ bằng mấy nét chấm phá. Nghệ thuật đảo ngữ Mọc giữa dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc cho ngưòi đọc tưởng tượng dòng sông Hương trong vắt êm đềm lặng lẽ trong đất trời mùa xuân. Chỉ cần một (số ít) bông hoa mùa xuân là mùa xuân bừng thức. Không gian được mở rộng từ dòng sông đến bầu trời. Tiếng chim chiền chiện hót vang cả trời xuân

+ Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác trong câu thơ :

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng.

Tạo ấn tượng mạnh cho người đọc. Nhà thơ hứng giọt nắng mùa xuân, giọt mưa mùa xuân hay hứng âm thanh của tiếng chim chiền chiện ?

+ Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp có màu sắc, ánh sáng, âm thanh làm cho con người thiết tha yêu sự sống.

3. Mùa xuân của đất nước trong truyền thống, hiên tại và tương lai.

+ Cấu trúc Mùa xuân người cầm súng, mùa xuân người ra đồng được lặp lại hai lần nhấn mạnh hai nhiệm vụ trọng tâm của dân tộc thời điểm lúc bấy giờ.  Nghệ thuật hoán dụ người cầm súng là người chiến sĩ với nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Còn người ra đồng là những người nông dân trong lao động xây dựng đất nước. Hình ảnh lộc trên lưng ngưòi lính có nhiều cách hiểu. Đó là lộc biếc mùa xuân, cũng có thể hiểu đó là cành lá nguỵ trang trong bước quân hành. Mùa xuân đến cuồng nhiệt, thiết tha cháy bỏng nhờ cách biểu đạt của các từ láy hối hả, xôn xao.

+ Đất nước trong truyền thống như khúc nhạc trầm được nhà thơ định nghĩa

Đất nước bốn ngàn năm

Vất vả và gian lao.

+ Đất nước trong tương lai cũng được nhà thơ khẳng định

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước.

+ Nghệ thuật đồng hiện (quá khứ, hiện tại, tương lai) cùng khẳng định như một bức thông điệp thể hiện niềm tự hào thiêng liêng sâu sắc của nhà thơ với đất nước, về ngàn năm văn vật của cha ông.

4. Lời ước nguyện chân thành của nhà thơ, khát vọng được làm một mùa xuân nho nhỏ.

+ Nhà thơ xưng ta, mang ý thức cá nhân của một thời đại. Tất cả đều muốn sống đẹp với cuộc đời với nhân dân, hiến dâng tất cả cho đất nước.

+ Bài thơ dùng nhiều số từ một như một nốt trầm xao xuyến, một mùa xuân nho nhỏ. Dù khiêm nhường giản dị nhưng đó là khát vọng sống đẹp của con người hoá thân vào cộng đồng. Khát vọng đó nhiệt tình cháy bỏng : Dù là tuổi hai mươi, Dù là khi tóc bạc.

+ Lời ước nguyện kết thúc trong giai điệu mượt mà, lắng đọng của xứ Huế. Tất cả cùng cất lên như bản hợp xướng về tình yêu xứ Huế đẹp và thơ để khát vọng sống thiết tha hơn, cháy bỏng hơn, ước nguyện chân thành hơn.

Bài làm mẫu

Nhà thơ Tố Hữu đã từng viết :

Nếu là con chim, chiếc lá

Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh

Lẽ nào vay mà không có trả

Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình

Lẽ sống  cao đẹp  ấy đã trở thành lí tưởng trong  bài ca cuộc đời của biết bao thế hệ những con người Việt Nam anh hùng. Và khi bước vào ngưỡng cửa  của thi ca thì “Sống là cho và chết cũng là cho” cũng chính là niềm khao khát cháy bỏng trong tâm hồn mỗi thi nhân.Trong số đó, ta không khi nào quên nhắc đến tiếng hát nhẹ nhàng ,sâu lắng ,tha thiết của khát vọng với cuộc đời, với đất nước trong thi phẩm Mùa xuân nho nhỏ được thơ Thanh Hải viết tháng  mười 11 năm 1980 .

Bài thơ  Mùa xuân nho nhỏ được Thanh  Hải sáng tác trước khi nhà thơ qua đời một tháng .Trong tâm lí nặng nề, sức khoẻ và bệnh tật  mà hồn thơ Thanh Hải vẫn cất cánh bay cao để rồi mang đến cho cuộc sống một tình yêu, một nỗi niềm thiết tha với quê hương đất nước  và cùng theo đó là ước nguyện chân thành được cống hiến trọn vẹn cuộc đời mình cho Tổ Quốc  thân yêu.

Không phải ngẫu nhiên mà nhà thơ Thanh Hải lựa chọn mùa xuân để khởi nguồn cảm hứng. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, tác giả đi đến với ước nguyện được làm một Mùa xuân nho nhỏ lặng lẽ dâng  hiến cho cuộc đời, cho đất nước non sông. Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ là một bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ, sinh động với sự hoà quện tuyệt vời giữa sắc màu và âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, đó là lộc giắt đầy quanh lưng  và lộc trải dài nương mạ .Và còn là tiếng hát trong trẻo của loài chim chiền chiện, loài chim cất tiếng hót báo hiệu tin vui, đem lại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho con người. Tất cả mọi sự vật, thiên nhiên đều được tác giả nâng niu, trân trọng, không muốn những gì đẹp đẽ, tinh khiết nhất của mùa xuân tan biến : Tôi đưa tay tôi hứng - Hứng những giọt long lanh trong vắt của tiếng hót say sưa từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim hót vang trời xuân kia, bằng tâm hồn thi sĩ nhạy cảm, bằng tấm lòng thiết tha yêu mến cuộc sống tươi đẹp này, với Thanh Hải đã thành giọt long lanh hữu hình cụ thể để mà nâng niu gìn giữ  mãi sức sống mãnh liệt của mùa xuân. Bằng sự kết hợp hài hoà giữa âm thanh và màu sắc cùng lối nói đảo ngữ ẩn dụ, tác giả đã vẽ lên trước mắt người đọc một bức tranh mùa xuân, rất đặc trưng cho đất trời xứ Huế.

Từ xúc cảm say sưa ngây ngất trước mùa xuân thiên  nhiên, nhà thơ bồi hồi nhớ tới mùa xuân của đất nước, của cách mạng, đó là mùa xuân của những con người cầm súng và ra đồng. Lộc non trên lưng người ra trận chính là sức mạnh dân tộc, lộc trải dài nương mạ là sự hối hả xôn xao cho một mùa màng mới,cho đồng ruộng vẫn mãi mãi bạt ngàn một màu xanh. Người cầm súng và người ra đồng là hai lực lượng chính thực hiện nhiệm vụ của đất nước lúc bâý giờ, đó là chiến đấu bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. ý thơ càng sâu sắc : Người ra trận phải đổ máu, người ra đồng phải đổ mồ hôi nước mắt. Máu, mồ hôi, nước mắt của nhân dân đã góp phần giữ lấy mùa xuân mãi mãi cho dân tộc.

Cũng từ đó tác giả tự hào nghĩ về đất nước thân yêu với bốn ngàn năm trường kì lịch sử cùng bao nỗi vất vả gian lao mà nhân dân đã phải trải qua. Song dù có biết bao thử thách, đất nước Việt Nam, con người Việt Nam vẫn như vì sao sáng mãi đi lên, mãi tiến lên phía trước biết ơn và tự hào về biết bao thế hệ những người con anh hùng đã chiến đấu và hy sinh thân mình để giành lấy tự do cho dân tộc, cơm áo cho nhân dân, nhà thơ Thanh Hải đã đi đến ước nguyện chân thành :

Ta làm con chim hót

Ta làm một nhành hoa

Ta nhập vào hoà ca

Một nốt trầm xao xuyến

Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

Con chim hót – một nhành hoa- một nốt nhạc trầm tất cả hoà quện với nhau làm nên một mùa xuân nho nhỏ. Không ước ao một điều gì lớn lao to tát, nhà thơ chỉ mong ước được làm những gì có ích, để cống hiến cho cuộc đời này dù ở bất cứ lứa tuổi nào. Tác giả nói riêng hay những con người Việt Nam nói chung đều luôn sống với khát vọng hiến dâng chân thành tha thiết nhất. Con chim nhỏ cất tiếng hót vui cho đời, nhành hoa bé khoe sắc làm đẹp cho cuộc sống, nốt nhạc trầm làm xao xuyến lòng người, nhắc người ta hãy sống cho tất cả, sống cho tình nhân ái bao la và sống để cống hiến toàn vẹn cho cuộc đời. ước nguyện ấy của nhà thơ chân thành, tha thiết quá ! Phải chăng đây chính là điều mong ước tột cùng đã đi theo tác giả suốt cuộc đời ? Cho nên đến giây phút cuối cùng dù biết rất có thể ngày mai đây sẽ từ biệt cõi đời này mãi mãi nhưng ở khổ thơ cuối, tiếng hát được cất lên bởi một tâm hồn đang tràn trề tình yêu thương và hy vọng .

Giai điệu mà nhà thơ muốn cất lên chính là điệu hát truyền thống của xứ Huế văn hiến, thân thương dịu hiền.

Mùa xuân ta xin hát

Câu Nam ai, Nam  Bình

Nước non ngàn dặm mình

Nước non ngàn dặm tình

Nhịp phách tiền đất Huế .

Khúc Nam ai, Nam bình là điệu nhạc buồn thương, dịu dàng trìu mến mà tự bao đời nay, người dân xứ Huế vẫn hát để gợi nhắc lòng người nhớ về nghĩa tình thuỷ chung, nhớ về tình yêu quê hương đất nước. Non nước Việt Nam cũng như đất trời xứ Huế tươi đẹp quá ! Một câu hát truyền thống sẽ đi mãi cùng trái tim một người con đã suốt đời chiến đấu hy sinh vì Tổ quốc, đến giây phút cuối cùng vẫn còn mong mỏi  mãnh liệt hơn bao giờ hết khát vọng cống hiến vẹn toàn cho quê hương đất nước.

Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ vừa tạo nên một bức tranh mùa xuân thiên nhiên tuyệt đẹp với sự nảy nở sinh sôi, với sức sống bền bỉ mãnh liệt của vạn vật lại vừa là tiếng hát nhẹ nhàng tha thiết, sâu lắng về khát vọng cống hiến cho đất nước của nhà thơ Thanh Hải. Có lẽ chính vì sự nhịp nhàng trong ngôn từ và cái bồi hồi mãnh liệt của khát vọng mà bài thơ vẫn mãi nhẹ nhàng thấm vào lòng người và trở thành một lời nhắn nhủ ân tình với người đọc.